Thúc đẩy PPP tại Việt Nam để tận dụng tối đa nguồn lực tư nhân

Tiềm năng lớn nhưng còn nhiều rào cản

Trong bối cảnh nhu cầu đầu tư hạ tầng lớn, đặc biệt ở giao thông, nhóm trụ cột của chương trình PPP với nhu cầu vốn cao và khả năng thu hút nhà đầu tư mạnh, Việt Nam vẫn đối diện vấn đề công thức lựa chọn và chuẩn bị dự án chưa sẵn sàng. Nhiều dự án được đưa vào danh mục khi chưa được chuẩn bị đầy đủ từ các bước đầu (tiền khả thi, khả thi), dẫn tới khó khăn trong huy động vốn, kéo dài quy trình tuyển chọn nhà thầu và làm chậm tiến độ triển khai.

Ông Shantanu Chakraborty - Giám đốc Quốc gia ADB tại Việt Nam nhấn mạnh những rào cản làm hạn chế hiệu quả của dự án PPP

Theo Giám đốc Quốc gia ADB tại Việt Nam, ông Shantanu Chakraborty, có 5 rào cản chủ yếu làm hạn chế hiệu quả PPP tại Việt Nam, đó là: danh mục dự án chưa sẵn sàng; năng lực chuẩn bị dự án cần tăng mạnh; phân bổ rủi ro chưa minh bạch và khiến nhà đầu tư e ngại; thiếu lựa chọn tài chính dài hạn với kỳ hạn và công cụ phù hợp; và phương thức lựa chọn nhà đầu tư còn hạn chế, nhiều nơi vẫn dùng chỉ định thầu hoặc cơ chế không cạnh tranh, làm giảm tính minh bạch và hiệu quả chi phí. Những rào cản này, đòi hỏi phải có chương trình chuẩn hóa, nhất quán và cạnh tranh hơn để thu hút đầu tư tư nhân có chất lượng.

Bên cạnh đó, ADB cũng chỉ ra tiềm năng lớn ở các lĩnh vực số và đổi mới sáng tạo, trước xu hướng gia tăng mạnh mẽ, năng lực khu vực tư nhân đã phát triển và nhu cầu đầu tư dài hạn rất lớn. Các lĩnh vực cụ thể gồm: trung tâm dữ liệu và hạ tầng đám mây, băng rộng và kết nối “last-mile”, nền tảng thành phố thông minh, hạ tầng an ninh mạng, cùng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo (AI, IoT, R&D). Đây là những mảng phù hợp với mô hình PPP nếu được thiết kế khôn ngoan và có hỗ trợ tài chính, kỹ thuật phù hợp.

Chia sẻ tri thức và nâng cao năng lực thể chế

Hiện nay, ADB đang là đối tác chiến lược, với vai trò “cầu nối” quốc tế, cung cấp dịch vụ tư vấn giao dịch chất lượng cao, giúp Việt Nam chuẩn bị dự án cân bằng và có tính khả thi. Đồng thời, tổ chức này thường xuyên phối hợp với các cơ quan Chính phủ để giới thiệu dự án tới nhà đầu tư quốc tế qua roadshow và kết nối với quỹ hạ tầng, nhà phát triển PPP toàn cầu, từ đó huy động các công cụ tài chính hỗn hợp, khoản vay dài hạn, bảo lãnh, đồng tài trợ, nhằm giảm rủi ro và mở rộng nguồn vốn tư nhân cho hạ tầng. Những hỗ trợ này giúp tăng tính hấp dẫn của dự án trên thị trường vốn quốc tế và tạo điều kiện cho các dự án có kỳ hạn thu hồi vốn dài.

Các dự án PPP có nhu cầu vốn cao và khả năng thu hút nhà đầu tư mạnh

Ngoài tài chính và kết nối, ADB tập hợp chuyên gia quốc tế, thúc đẩy chia sẻ tri thức, giúp Việt Nam học hỏi kinh nghiệm toàn cầu thông qua các đối thoại chính sách, hội thảo, chuyến khảo sát và các chương trình đào tạo chuyên sâu.

Kể từ 2023, ADB đã hỗ trợ Việt Nam triển khai chương trình đào tạo APMG CP3P và cung cấp bộ công cụ, hướng dẫn về PPP trong khuôn khổ hỗ trợ kỹ thuật. Những nỗ lực này giúp các bộ, ngành và địa phương xây dựng kỹ năng cần thiết để nâng cao năng lực soạn thảo hồ sơ mời thầu, phân tích rủi ro và tổ chức đấu thầu cạnh tranh quốc tế, các yếu tố then chốt để đảm bảo minh bạch và thu hút nhà đầu tư chất lượng.

Để tận dụng tối đa nguồn lực tư nhân, Việt Nam cần khắc phục những rào cản về danh mục dự án, năng lực chuẩn bị, phân bổ rủi ro, công cụ tài chính và cơ chế lựa chọn nhà đầu tư theo khuyến cáo. Chỉ khi đó, PPP mới thực sự trở thành động lực bền vững cho phát triển hạ tầng và chuyển đổi số quốc gia.