Doanh nghiệp Việt chủ động hóa giải sức ép thị trường - Bài 2 : Chiến lược kép: “Săn” thị trường mới, làm mới thị trường cũ

Cần đa dạng thị trường để tránh tiềm ẩn rủi ro.

Bối cảnh rủi ro toàn cầu đòi hỏi cách tiếp cận linh hoạt

Sau nhiều năm phát triển mạnh mẽ dựa vào gia công xuất khẩu, nhiều doanh nghiệp Việt Nam nhận ra một thực tế: phụ thuộc nhiều vào một vài thị trường truyền thống tiềm ẩn rất nhiều rủi ro – từ chính sách thuế quan, biến động tỷ giá đến thay đổi chuỗi giá trị toàn cầu. Nếu không đa dạng hóa thị trường, doanh nghiệp dễ tổn thương trước cú sốc quốc tế.

Hơn nữa, nhiều thị trường truyền thống nội địa – như nông sản, sữa, hoặc kỹ thuật công nghiệp – đang dần bão hòa hoặc chịu sức ép cạnh tranh gay gắt. Chỉ tăng sản lượng hoặc giảm giá không còn là con đường bền vững để tăng trưởng.

Cùng với áp lực rủi ro, sự bùng nổ công nghệ số và nhu cầu sản phẩm chất lượng cao hơn đang mở ra cơ hội lớn. Người tiêu dùng toàn cầu ngày càng đòi hỏi sản phẩm không chỉ rẻ mà còn “thông minh”, xanh, an toàn và có giá trị gia tăng. Trong bối cảnh đó, doanh nghiệp Việt hoàn toàn có lợi thế nếu biết tận dụng: vừa đổi mới sản phẩm, vừa tiếp cận các thị trường mới bằng cách biến đổi mô hình kinh doanh truyền thống.

Việc tìm kiếm thị trường mới giúp doanh nghiệp mở rộng nguồn doanh thu, giảm rủi ro bị cô lập nếu một thị trường bị khủng hoảng. Trong khi đó, làm mới thị trường cũ bằng các giải pháp nâng cấp sản phẩm, tái định vị thương hiệu, chuyển sang phân khúc cao hơn… giúp doanh nghiệp kéo dài “tuổi thọ” của các mảng kinh doanh truyền thống, giữ chân khách hàng hiện tại và tăng biên lợi nhuận.

Chiến lược kép này không chỉ là phương án “chéo lái” tạm thời, mà là con đường chiến lược để doanh nghiệp Việt bước lên tầm quốc tế, gia tăng năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững.

Ông Đỗ Ngọc Hưng, Tham tán thương mại, Thương vụ Việt Nam tại Hoa Kỳ, những thay đổi từ các thị trường lớn như thị trường Hoa Kỳ đòi hỏi Việt Nam phải có phản ứng chính sách vừa kịp thời vừa tổng thể trong đàm phán song phương, vừa tăng cường khai thác các FTA hiện có để cân bằng cán cân thương mại, từ đó khai thác các thị trường mới nổi, các thị trường tiềm năng, các thị trường mà ta vừa mới ký kết các các điều ước thương mại quốc tế, các hiệp định FTA và cũng đồng thời giữ vững thị trường xuất khẩu truyền thống cho các sản phẩm đầu ra của Việt Nam.

Săn tìm các thị trường mới để đa dạng hóa thị trường

Theo các chuyên gia, việc săn tìm các thị trường mới giúp doanh nghiệp giảm thiểu rủi ro, cô lập khi thị trường chủ lực bị khủng hoảng, đồng thời đảm bảo ổn định cũng như mở rộng nguồn doanh thu xuất khẩu.

Theo ông Phí Ngọc Trình, Tổng giám đốc Tập đoàn Hồ Gươm, với ngành dệt may, các thị trường nhập khẩu có thể có những thay đổi bất ngờ, như việc thay đổi khí hậu, thay đổi sức mua đột ngột cũng khiến cho các đơn đặt hàng giảm sút hoặc chuyển sang các nước khác.

Ngoài ra, một số quốc gia sử dụng việc áp đặt các rào cản thương mại để hạn chế nhập khẩu cũng ảnh hưởng đến khả năng xuất khẩu của ngành may mặc như đưa vào các tiêu chuẩn xanh… Việc thích nghi với thị trường mới là một thử thách không nhỏ đối với ngành may mặc Việt Nam. Ông Trình cũng cho rằng, doanh nghiệp cần có chiến lược đa dạng hóa thị trường xuất khẩu. Ngành may mặc Việt Nam đang quá phụ thuộc vào các thị trường chính như Hoa Kỳ và Liên minh châu Âu (EU).

Để giảm thiểu tác động của bất kỳ suy thoái kinh tế tiềm năng hoặc thay đổi chính sách thương mại, thuế quan, ngành công nghiệp dệt may nên khám phá các thị trường mới và tăng mức độ hiện diện của mình trong các nền kinh tế mới như Nga, Braxin, Hàn Quốc, Trung Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ…

Các doanh nghiệp phải tận dụng nhanh lợi thế của các FTA. Ảnh: ST

Chia sẻ dưới góc độ ngành hàng da giày, theo bà Phan Thị Thanh Xuân, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Da - Giày - Túi xách Việt Nam, Hoa Kỳ là thị trường rất quan trọng đối với ngành da giày, tỷ trọng kim ngạch xuất khẩu chiếm tới gần 40%.

Mức thuế đối ứng áp dụng cho Việt Nam là 20% sẽ làm tăng chi phí của các doanh nghiệp, thậm chí sự suy giảm về đơn hàng xuất khẩu có thể sẽ sẽ xảy ra, do vậy, các doanh nghiệp sẽ phải có chiến lược mới trong thời gian tới.

Theo đó, bà Xuân nhấn mạnh, các doanh nghiệp phải tận dụng rất nhanh lợi thế của các FTA, trong đó có các FTA quan trọng như EVFTA, bởi các nước EU đang đẩy nhanh đàm phán các FTA, lợi thế chúng ta sẽ giảm đi. Đây là một chiến lược rất đúng đắn.

“Dù chúng ta bị tác động của chính sách thuế đối với thị trường Hoa Kỳ hay không thì chính sách đa dạng hóa thị trường, đặc biệt là việc phải tận dụng tốt cơ hội đối với các thị trường có FTA là một chủ trương rất đúng đắn của Chính phủ và các doanh nghiệp cũng đều định hướng theo con đường đó để xuất khẩu thành công”, bà Xuân nhấn mạnh.

Muốn vậy, các doanh nghiệp trước tiên phải nâng cao được nội lực. Doanh nghiệp phải tuân thủ các điều kiện mà FTA đưa ra, nắm bắt được các yêu cầu của thị trường, đặc biệt là một loạt các đạo luật mà họ đã đưa ra.

Về phía Nhà nước, cần cùng tham gia hỗ trợ bằng cách có kiến nghị với các nước sở tại để giảm thiểu thủ tục tự chứng nhận xuất xứ, đặc biệt là đối với những doanh nghiệp đã vào luồng xanh.

Đại diện Hiệp hội lưu ý, ngoài EU là thị trường truyền thống giúp đẩy mạnh tăng trưởng xuất khẩu, doanh nghiệp cần mở rộng các thị trường khác để đa dạng hóa thị trường, cùng với sự hỗ trợ từ phía Chính phủ.

Theo bà Trần Thị Thu Trang, Chủ tịch Hanel PT NextTech., JSC, doanh nghiệp cần xây dựng “Hệ sinh thái thị trường mới” bằng cách xây dựng “Bản đồ thị trường mới” cho từng ngành hàng, gồm cơ sở dữ liệu mở về nhu cầu, tiêu chuẩn, chính sách thuế, đối tác tiềm năng đặc biệt ở các thị trường ngách như Trung Đông, châu Phi, Nam Mỹ, Đông Âu, ngoài các thị trường truyền thống.

Nghiên cứu tận dụng tối đa thị trường xuất khẩu cũ

Bên cạnh tìm kiếm thị trường mới, các doanh nghiệp cũng cần đẩy mạnh “chiến lược kép” bằng cách nghiên cứu lại nhu cầu, yêu cầu của các thị trường cũ nhằm tận dụng cơ hội để đẩy mạnh xuất khẩu các sản phẩm hàng hóa chủ lực truyền thống cũng như các sản phẩm mới vào các thị trường này.

Chia sẻ về vấn đề này, ông Ngô Sỹ Hoài, Tổng thư ký Hiệp hội Gỗ và lâm sản Việt Nam cho rằng, khi gặp nhiều thách thức từ thị trường Hoa Kỳ, doanh nghiệp ngành nên chuyển hướng làm mới các thị trường cũ. Đơn cử, với thị trường Nhật Bản, thay vì chỉ xuất khẩu viên nén gỗ, dăm gỗ, doanh nghiệp cần mở rộng sang đồ nội thất, nghiên cứu sâu hơn về thị hiếu người tiêu dùng bản địa.

Tại các thị trường khác trong khu vực như tại Hàn Quốc và Trung Quốc, những thị trường hiện chỉ nhập khẩu viên nén gỗ, ván công nghiệp…, doanh nghiệp cần nghiên cứu nhu cầu về các sản phẩm gỗ của các thị trường này, tuy cửa rất hẹp nhưng biết đâu Việt Nam có thể đáp ứng được nhu cầu sản phẩm gỗ nội - ngoại thất khác của các thị trường này.

Khuyến nghị chung tới doanh nghiệp, ông Đỗ Ngọc Hưng nhấn mạnh, doanh nghiệp cần cố gắng giảm sự phụ thuộc vào các thị trường có sự tăng trưởng “nóng” trong thời gian vừa qua, đa dạng hóa các thị trường xuất khẩu, tạo động lực mới cho tăng trưởng kinh tế nói chung cũng như cho tăng trưởng xuất khẩu hàng hóa nói riêng.

“Cần tiếp tục tận dụng các FTA thế hệ mới mà Việt Nam đã ký kết trong thời gian qua như EVFTA, CPTPP, cùng với tận dụng Hiệp định FTA với Israel, UAE,… để phân tán rủi ro, duy trì đà tăng trưởng xuất khẩu ổn định”, ông Hưng nhấn mạnh.

Đặc biệt, doanh nghiệp Việt Nam cũng cần phải chuẩn bị năng lực để tiếp tục quy trình về số hóa chuỗi cung ứng, đây sẽ là xu hướng mà các thị trường truyền thống như Hoa Kỳ và EU đều đặt ra yêu cầu trong giai đoạn tiếp theo, đặc biệt là yêu cầu các doanh nghiệp Việt Nam phải đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật về môi trường và lao động,…

Theo các chuyên gia, doanh nghiệp, trong bối cảnh biến động quốc tế và áp lực cạnh tranh ngày càng gay gắt, các doanh nghiệp Việt Nam không còn lựa chọn an toàn đơn thuần. Chiến lược tìm kiếm thị trường mới kết hợp với làm mới thị trường cũ chính là hướng đi chủ đạo để tạo ra sự bứt phá dài hạn.