Hình thành hệ sinh thái truy xuất liên thông, củng cố niềm tin số

Công nghệ truy xuất nguồn gốc được xem là giải pháp trọng tâm giúp minh bạch hóa thông tin sản phẩm. Đồ họa: TT

Đề xuất xây dựng hệ sinh thái truy xuất liên thông

Những năm gần đây, thương mại điện tử (TMĐT) đã trở thành kênh mua sắm chủ đạo của hàng chục triệu người Việt.

Hàng hóa luân chuyển nhanh, giao dịch lớn, các sàn TMĐT ngày càng mở rộng khiến vấn đề nguồn gốc, xuất xứ và tính xác thực của sản phẩm trở thành mối bận tâm lớn nhất của người tiêu dùng. Tình trạng hàng giả, hàng nhái, sai lệch thông tin, sản phẩm không rõ nguồn gốc vẫn diễn biến phức tạp, làm giảm niềm tin và ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của người mua.

Trong bối cảnh đó, công nghệ truy xuất nguồn gốc được xem là giải pháp trọng tâm giúp minh bạch hóa thông tin sản phẩm, bảo vệ người tiêu dùng và tạo nền tảng để thị trường TMĐT phát triển bền vững.

Chia sẻ tại Diễn đàn Tương lai số Việt Nam 2025, ông Phạm Mạnh Hùng, Phó Tổng giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam nhấn mạnh vai trò của Nghị quyết số 57-NQ/TW trong thúc đẩy hạ tầng dữ liệu và quản trị số.

Theo ông Hùng, Nghị quyết số 57-NQ/TW là chìa khóa giúp các bộ, ngành và địa phương đẩy mạnh xây dựng hạ tầng dữ liệu quốc gia, phát triển các nền tảng số “Make in Vietnam”, thúc đẩy AI hóa quản lý, sản xuất và thương mại, đồng thời đổi mới mạnh mẽ cơ chế, chính sách nhằm tạo môi trường thuận lợi cho chuyển đổi số toàn diện.

“Người tiêu dùng chỉ thực sự yên tâm khi biết rõ sản phẩm họ mua được sản xuất ở đâu, vận chuyển thế nào, chất lượng được kiểm định ra sao”, ông Hùng nói.

Theo GS. TS Chu Hoàng Hà, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, truy xuất nguồn gốc không chỉ là công cụ quản lý, mà còn là điều kiện để tạo dựng niềm tin trong giao dịch trực tuyến.

Vì vậy, thời gian tới, cần triển khai đồng bộ các công nghệ chiến lược như RFID, internet vạn vật (IoT), blockchain, dữ liệu lớn, AI để hình thành một hệ sinh thái truy xuất liên thông từ sản xuất, vận chuyển, phân phối đến tiêu dùng.

Bên cạnh đó, theo ông Hà, cần có cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận công nghệ truy xuất nguồn gốc với chi phí hợp lý. Điều này giúp tăng số lượng doanh nghiệp tham gia minh bạch hóa dữ liệu, từ đó cải thiện chất lượng thị trường.

Một giải pháp khác cũng được các chuyên gia khuyến nghị thúc đẩy, đó là tem điện tử tích hợp blockchain hoặc IoT. Công cụ này cần thiết trong môi trường TMĐT, giúp định danh người bán, xác minh nguồn gốc, theo dõi hành trình lưu thông sản phẩm, hạn chế nguy cơ hàng hóa bị thay thế, giả mạo.

“Việc hoàn thiện bộ tiêu chuẩn và cơ sở dữ liệu hàng hóa thống nhất cũng sẽ giúp doanh nghiệp dễ dàng khai báo thông tin, chứng minh nguồn gốc và đáp ứng chuẩn lưu thông trên thị trường số”, ông Hà nhận định.

Hoàn thiện cơ chế và dữ liệu đảm bảo minh bạch thị trường

Theo GS. TS Chu Hoàng Hà, việc áp dụng công nghệ chiến lược được kỳ vọng sẽ giúp sản phẩm Việt Nam nâng cao sức cạnh tranh và đáp ứng yêu cầu ngày càng khắt khe của thị trường số.

Sự tăng trưởng mạnh của TMĐT đòi hỏi một hệ sinh thái số minh bạch, trong đó dữ liệu hàng hóa đóng vai trò nền tảng. Người tiêu dùng ngày càng đòi hỏi thông tin rõ ràng, chính xác về sản phẩm họ bỏ tiền mua. Vì vậy, việc hoàn thiện cơ chế, tiêu chuẩn dữ liệu và ứng dụng công nghệ truy xuất nguồn gốc sẽ là chìa khóa để xây dựng thị trường TMĐT an toàn, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, nâng cao uy tín của hàng hóa Việt Nam, tạo nền tảng cho doanh nghiệp phát triển bền vững trong kỷ nguyên số.

Các chuyên gia cũng cho rằng, ứng dụng đồng bộ công nghệ truy xuất nguồn gốc mang lại nhiều lợi ích thiết thực, đặc biệt đối với người tiêu dùng. Đơn cử như tăng niềm tin khi mua sắm online. Theo đó, người mua có thể xem chi tiết toàn bộ vòng đời sản phẩm, từ nơi sản xuất, quy trình vận chuyển, đến chất lượng kiểm định. Khi thông tin được xác thực bằng công nghệ và không thể bị chỉnh sửa trái phép, mức độ tin cậy của người tiêu dùng với sản phẩm trên sàn TMĐT hoặc website bán lẻ sẽ tăng lên.

Bên cạnh đó, công nghệ này sẽ giúp hạn chế gian lận và hàng giả. GS. TS Chu Hoàng Hà cho rằng, công nghệ như blockchain, tem điện tử, RFID sẽ giúp xác minh nguồn gốc và chống giả mạo dữ liệu. Doanh nghiệp vừa bảo vệ thương hiệu, vừa đảm bảo quyền lợi của người mua. Việc này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh nhiều mặt hàng tiêu dùng phổ biến (gồm: mỹ phẩm, thời trang, thực phẩm, đồ điện tử…) thường xuyên bị làm giả trên môi trường mạng.

Không chỉ vậy, ứng dụng đồng bộ công nghệ truy xuất nguồn gốc còn giúp doanh nghiệp tối ưu vận hành, giảm chi phí. Cụ thể, công nghệ RFID và IoT giúp doanh nghiệp theo dõi hàng hóa theo thời gian thực, tối ưu tồn kho, logistics và kiểm kê. Khi quy trình vận hành hiệu quả, chi phí giảm, góp phần giảm giá thành sản phẩm, mang lại lợi ích cho người dùng cuối.

Thực tế cho thấy, khi dữ liệu sản phẩm được chuẩn hóa và kết nối, cơ quan quản lý có thể theo dõi dòng chảy hàng hóa, kiểm soát người bán, phát hiện bất thường trong giao dịch TMĐT. Điều này giúp môi trường mua sắm trực tuyến an toàn, minh bạch.