Xuất khẩu tôm tăng tốc

Xuất khẩu tôm Việt Nam năm 2025 đang ghi nhận bước phục hồi mạnh mẽ sau giai đoạn trầm lắng.

Trung Quốc dẫn dắt đà tăng trưởng

Xuất khẩu tôm của Việt Nam năm 2025 đang ghi nhận bước phục hồi mạnh mẽ sau giai đoạn trầm lắng.

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), chỉ trong 10 tháng đầu năm, thị trường Trung Quốc đã chi hơn 1,1 tỷ USD để nhập khẩu tôm Việt Nam, tăng 64% so với cùng kỳ 2024. Đây là mức tăng kỷ lục và đưa Trung Quốc vượt lên trở thành thị trường nhập khẩu tôm lớn nhất của Việt Nam.

Nhờ động lực từ thị trường này, tổng kim ngạch xuất khẩu tôm cả nước trong 10 tháng đạt 3,9 tỷ USD, tăng 22%, mức tăng cao nhất trong nhóm nông - thủy sản chủ lực. Trong khi các thị trường truyền thống như Hoa Kỳ, EU hay Nhật Bản vẫn thận trọng do chi phí tiêu dùng tăng và lạm phát kéo dài thì Trung Quốc nổi lên như “điểm tựa” quan trọng giúp ngành tôm duy trì đà tăng trưởng.

Các chuyên gia nhận định sự bứt phá của thị trường Trung Quốc đến từ sự mở rộng nhanh của hệ thống bán lẻ hiện đại, thương mại điện tử và xu hướng tiêu dùng thực phẩm tiện lợi sau đại dịch. Tôm đông lạnh, tôm sơ chế - vốn là thế mạnh của doanh nghiệp Việt đang có nhu cầu rất lớn tại đây.

Ông Nguyễn Hoài Nam, Phó Tổng thư ký VASEP cho biết: mức tăng 64% là con số “hiếm thấy trong nhiều năm trở lại đây”. Khi chính sách nhập khẩu được Trung Quốc điều chỉnh ổn định hơn, doanh nghiệp Việt Nam có thêm cơ hội mở rộng thị phần, đặc biệt ở nhóm sản phẩm đông lạnh và sơ chế.

Tuy nhiên, đây cũng là thị trường cạnh tranh khốc liệt. “Thị trường Trung Quốc bây giờ không đơn giản như trước. Mỗi địa phương, mỗi kênh phân phối đều có yêu cầu riêng về kích cỡ, tiêu chuẩn và truy xuất nguồn gốc. Đáp ứng tốt thì mở rộng nhanh, không đạt thì bị thay thế ngay,” ông Nam nhấn mạnh.

Khoảng trống giá trị gia tăng

Dù tăng trưởng mạnh, bài toán lớn nhất của ngành tôm Việt Nam vẫn chưa được giải quyết: phần lớn sản phẩm xuất khẩu vẫn là tôm thô - tôm nguyên liệu, tôm nguyên con, tôm bóc nõn chưa qua chế biến - khiến giá trị gia tăng chủ yếu rơi vào tay doanh nghiệp nhập khẩu.

Đại diện Công ty cổ phần Chế biến và Dịch vụ Thủy sản Cà Mau (Cases) cho biết: khi xuất thô, doanh nghiệp chỉ giữ lại một phần nhỏ trong chuỗi giá trị. Đối tác Trung Quốc mua nguyên liệu về chế biến sâu, đóng gói hiện đại, rồi bán ra thị trường với mức giá cao hơn gấp hai đến ba lần. “Khoảng trống giá trị” nằm chính ở công đoạn chế biến mà doanh nghiệp Việt Nam chưa làm chủ.

Trung Quốc vượt lên trở thành thị trường nhập khẩu tôm lớn nhất của Việt Nam.

Thực tế, dù Trung Quốc có nhu cầu rất lớn đối với các sản phẩm chế biến cao như tôm tẩm bột, tôm hấp chín, tôm cắt butterfly hay tôm chế biến sẵn cho kênh bán lẻ hiện đại, doanh nghiệp Việt Nam vẫn chưa đầu tư đủ để nắm bắt cơ hội. Theo VASEP, tỷ lệ sản phẩm chế biến sâu của Việt Nam chỉ đạt 20-25%, thấp hơn đáng kể so với Thái Lan hay Indonesia - những nước có tỷ lệ 40-45%.

Nguyên nhân chính là rào cản đầu tư. Một dây chuyền chế biến sâu tiêu chuẩn quốc tế đòi hỏi mức vốn hàng trăm tỷ đồng, cùng đội ngũ Nghiên cứu và Phát triển (R&D), kỹ thuật, kiểm soát chất lượng đạt chuẩn cao. Với nhóm doanh nghiệp nhỏ, đang chiếm hơn 60% tổng số doanh nghiệp ngành tôm - bài toán này gần như vượt quá khả năng.

Ông Lê Văn Quang, Tổng giám đốc Tập đoàn Thủy sản Minh Phú chia sẻ: doanh nghiệp quy mô nhỏ ưu tiên xuất thô để quay vòng vốn nhanh, giúp duy trì hoạt động nhưng kéo giảm sức cạnh tranh của toàn ngành về dài hạn. Bên cạnh đó, việc đáp ứng tiêu chuẩn an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc và yêu cầu kỹ thuật khắt khe từ thị trường quốc tế cũng là thách thức không nhỏ.

Trong bối cảnh Trung Quốc trở thành thị trường lớn nhất, nhu cầu tôm chế biến cao tăng mạnh và cạnh tranh quốc tế ngày càng gay gắt, các chuyên gia cho rằng ngành tôm Việt Nam chỉ có thể nâng giá trị bằng cách chuyển dịch nhanh sang chế biến sâu.

Khi sở hữu dây chuyền hiện đại và đội ngũ chuyên nghiệp, doanh nghiệp mới tạo ra sản phẩm đa dạng, ổn định chất lượng và phù hợp với yêu cầu của từng kênh phân phối. Chế biến sâu đi kèm thương hiệu mạnh không chỉ giúp nâng giá bán mà còn củng cố niềm tin người tiêu dùng, tạo lợi thế bền vững hơn cho ngành tôm Việt Nam.

Đà tăng trưởng ấn tượng trong năm 2025 mở ra nhiều tín hiệu tích cực. Tuy nhiên, để tận dụng cơ hội từ thị trường Trung Quốc và nâng tầm vị thế trên bản đồ thủy sản thế giới, ngành tôm cần bước qua “nút thắt” lớn nhất: giá trị gia tăng.

Con đường phía trước không chỉ là mở rộng thị trường, mà quan trọng hơn là nâng chất lượng, nâng hàm lượng công nghệ và nâng giá trị cho từng sản phẩm tôm Việt Nam xuất khẩu.