Hoàn thiện pháp lý cho hoạt động xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan

Yêu cầu từ thực tiễn

Thời gian qua, để tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực hiệu quả, các cấp có thẩm quyền đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo quan trọng. Có thể thấy việc sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy là nhiệm vụ quan trọng cấp bách hàng đầu của hệ thống chính trị trong giai đoạn hiện nay.

Tại Nghị quyết 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị đặt mục tiêu, đẩy mạnh cải cách, hoàn thiện, nâng cao chất lượng thể chế, chính sách; bảo đảm và bảo vệ hữu hiệu quyền sở hữu, quyền tự do kinh doanh, quyền tài sản, quyền cạnh tranh bình đẳng và bảo đảm thực thi hợp đồng của kinh tế tư nhân; tuân thủ nguyên tắc phân định rõ trách nhiệm hình sự với hành chính, dân sự; giữa pháp nhân và cá nhân trong XLVPHC.

Thuốc lá lậu ngụy trang trong bài ghế xuất lậu bị bắt giữ. Ảnh: T.H

Theo đó, việc hoàn thiện quy định chi tiết thi hành Luật XLVPHC cũng cần theo định hướng tư duy pháp lý mới, phù hợp với các yêu cầu đặt ra trong bối cảnh sắp xếp, tổ chức bộ máy.

Từ các chủ trương, định hướng trên, ngày 25/6/2025 Quốc hội thông qua Luật số 88/2025/QH15 sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật XLVPHC. Đây là văn bản pháp lý quan trọng, làm cơ sở để sửa đổi, bổ sung đồng bộ các quy định tại Nghị định thay thế Nghị định 128.

Theo đại diện Ban Pháp chế, Cục Hải quan, Luật XLVPHC là văn bản quy phạm pháp luật quy định tập trung, thống nhất những nguyên tắc cơ bản, định hình khung pháp lý cho việc xây dựng và thực thi pháp luật về XLVPHC. Trong bối cảnh sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy và đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo trong hoạt động quản lý nhà nước về hải quan.

Đảm bảo thực thi hiệu quả

Từ thực tế, theo đại diện Ban Pháp chế, Cục Hải quan, các nội dung chi tiết tại Nghị định 128 đã bộc lộ những hạn chế và không còn phù hợp với yêu cầu thực tiễn đặt ra.

Cụ thể, từ việc thực hiện chủ trương sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy, trong đó có việc tổ chức lại chính quyền địa phương theo mô hình hai cấp, hợp nhất cơ quan chuyên môn,... đã dẫn đến sự thay đổi lớn về cơ cấu, chức năng, nhiệm vụ và phạm vi quản lý của cơ quan Hải quan. Tuy nhiên, Nghị định 128 không còn phù hợp những thay đổi này. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết phải sửa đổi, bổ sung quy định pháp luật để bảo đảm phù hợp với thực tiễn tổ chức bộ máy mới và tạo cơ sở pháp lý rõ ràng, khả thi cho việc thực thi nhiệm vụ.

Cơ quan Hải quan rà soát các quy định để đề xuất sửa đổi, bổ sung chính sách đảm bảo phù hợp với thực tiễn. Ảnh: H.Nụ.

Ngoài ra, hiện tại các quy định cũng thiếu chế tài xử phạt đối với một số hành vi vi phạm phát sinh từ các quy định mới về thủ tục hải quan, kiểm tra, giám sát hải quan tại Nghị định 167/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 08/2015/NĐ-CP và các văn bản quy phạm pháp luật khác có liên quan; một số hành vi vi phạm đã không còn phù hợp về khung phạt tiền, hình thức phạt bổ sung, biện pháp khắc phục hậu quả; một số hành vi vi phạm không còn phù hợp do đã có những thay đổi từ yêu cầu quản lý; một số hành vi có định danh chưa rõ ràng, chưa phù hợp nên quá trình thực hiện thiếu thống nhất.

Nhằm kịp thời thể chế hóa đầy đủ các chủ trương, chính sách lớn của Đảng và Nhà nước về tiếp tục sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, đại diện Ban Pháp chế cho rằng, việc xây dựng Nghị định thay thế Nghị định 128 sẽ bảo đảm đồng bộ và kịp thời; đồng thời rà soát, điều chỉnh các quy định chi tiết và biện pháp thi hành để bảo đảm tính thống nhất với Luật và phù hợp với thực tiễn triển khai.

Đặc biệt, việc sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan đến xử phạt VPHC cũng sẽ bảo đảm việc xử phạt nghiêm minh, có tính khả thi, hiệu quả và phù hợp với thực tế; góp phần bảo đảm, duy trì trật tự quản lý nhà nước về hải quan, đồng thời tạo thuận lợi cho hoạt động XNK; khuyến khích người khai hải quan, người nộp thuế chủ động tự giác chấp hành pháp luật hải quan và pháp luật có liên quan.

Đáng chú ý, sửa đổi, bổ sung một số hành vi để bảo đảm phù hợp với thực tiễn quản lý của hải quan hiện nay thông qua việc nghiên cứu các vụ việc vướng mắc điển hình phát sinh trong thực tế; đồng thời loại bỏ những hành vi vi phạm không còn phù hợp với quy định pháp luật hiện hành và không xảy ra trong thực tế.