Điều chỉnh quy định phù hợp với chuẩn mực quốc tế về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan

Đảm bảo công tác quản lý phù hợp và hiệu quả

Nhằm đảm bảo các văn bản quy phạm pháp luật đồng bộ để triển khai thi hành Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xử lý VPHC, là cơ quan soạn thảo-Cục Hải quan (Bộ Tài chính) đang hoàn thiện và lấy ý kiến vào hồ sơ dự thảo Nghị định thay thế Nghị định 128/2020/NĐ-CP đã được sửa đổi, bổ sung tại Điều 2 Nghị định 102/2021/NĐ-CP quy định xử phạt VPHC trong lĩnh vực hải quan (gọi tắt là Nghị định 128).

Theo cơ quan soạn thảo (Cục Hải quan), việc xây dựng Nghị định thay thế Nghị định 128 cũng nhằm kịp thời thể chế hóa đầy đủ các chủ trương, chính sách lớn của Đảng và Nhà nước về tiếp tục sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị… Trong đó, những nội dung được sửa đổi, bổ sung tại Nghị định 128 sẽ bảo đảm đồng bộ và kịp thời.

Hoạt động khai và tiếp nhận khai hải quan tại Hải quan cửa khẩu Chi Ma (Chi cục Hải quan khu vực VI). Ảnh: H.Nụ

Đồng thời, cơ quan soạn thảo cũng rà soát, điều chỉnh các quy định chi tiết và biện pháp thi hành để bảo đảm tính thống nhất với Luật Xử lý VPHC và phù hợp với thực tiễn triển khai. Bảo đảm việc xử phạt nghiêm minh nhưng có tính khả thi, hiệu quả và phù hợp với thực tế; góp phần bảo đảm, duy trì trật tự quản lý nhà nước về hả quan, đồng thời tạo thuận lợi cho hoạt động XNK; khuyến khích người khai hải quan, người nộp thuế chủ động tự giác chấp hành pháp luật hải quan và pháp luật có liên quan.

Ngoài ra, việc sửa đổi, bổ sung một số hành vi để bảo đảm phù hợp với thực tiễn quản lý của hải quan hiện nay thông qua việc nghiên cứu các vụ việc vướng mắc điển hình phát sinh trong thực tế; đồng thời loại bỏ những hành vi vi phạm không còn phù hợp với quy định pháp luật hiện hành và không xảy ra trong thực tế.

Đáng chú ý, Nghị định thay thế Nghị định 128 nếu được thông qua sẽ bảo đảm yêu cầu cải cách hành chính, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số, tạo điều kiện thuận lợi cho cơ quan nhà nước, tổ chức và cá nhân trong việc thực hiện các thủ tục xử lý VPHC, hướng tới xây dựng nền hành chính hiện đại, công khai, minh bạch.

Bỏ xử phạt lỗi khai sai không ảnh hưởng nghĩa vụ thuế

Nghị định thay thế Nghị định 128 đang được xây dựng theo hướng bổ sung các hành vi vi phạm (tại các Điều 8, 10, 12, 13, 16, 18) tương ứng với các quy định mới về trách nhiệm pháp lý của cá nhân, tổ chức được bổ sung tại Nghị định 167/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 08/2015/NĐ-CP và các văn bản quy phạm pháp luật khác có liên quan.

Theo đó, việc bổ sung các hành vi vi phạm thực hiện theo nguyên tắc, chỉ bổ sung hành vi vi phạm thật sự cần thiết để đảm bảo sự tuân thủ pháp luật của cá nhân, tổ chức tham gia hoạt động XNK; không bổ sung hành vi vi phạm đối với trường hợp không thực hiện đầy đủ trách nhiệm pháp lý theo quy định nhưng đã có các biện pháp quản lý hành chính khác (như tạm dừng hoạt động, không tiếp tục được áp dụng chế độ ưu tiên…) hoặc những hành vi vi phạm có tính chất mức độ, hậu quả không nghiêm trọng để vừa đảm bảo công tác quản lý nhà nước về hải quan vừa tránh xử phạt tràn lan, gây khó khăn cho hoạt động của cá nhân, tổ chức.

Một trong những điểm mới đáng chú ý trong dự thảo Nghị định thay thế Nghị định 128 là việc sửa đổi, bổ sung các quy định về vi phạm trong khai hải quan. Tại Điều 9 của dự thảo đang được cơ quan soạn thảo xây dựng theo hướng quy định chi tiết các mức xử phạt tương ứng với năm cấp độ vi phạm khác nhau, tùy theo tính chất và mức độ nghiêm trọng của hành vi.

Thứ nhất, người khai hải quan có thể bị phạt tiền từ 1 - 2 triệu đồng nếu khai sai so với thực tế về lượng hàng hóa có trị giá trên 10 triệu đồng cũng như tên hàng hoặc xuất xứ hàng hóa là hàng viện trợ nhân đạo, viện trợ không hoàn lại đã được phê duyệt.

Không bổ sung hành vi vi phạm đối với những hành vi vi phạm có tính chất mức độ, hậu quả không nghiêm trọng. Ảnh: Thái Bình

Trong quá trình hoàn thiện dự thảo, cơ quan soạn thảo đã tiếp thu kiến nghị của các địa phương và loại bỏ quy định xử phạt đối với hành vi khai sai về lượng, tên hàng, chủng loại, chất lượng, trị giá, xuất xứ hoặc mã số hàng hóa NK thuộc đối tượng chịu thuế nhưng không ảnh hưởng đến số thuế phải nộp.

Theo lý giải của cơ quan soạn thảo, hành vi này không tác động đến nghĩa vụ thuế và không vi phạm chính sách mặt hàng. Hơn nữa, theo chuẩn mực 6.3 của Công ước Kyoto, các vi phạm hành chính nhỏ không nên bị xử lý bằng chế tài.

Ngoài ra, tại dự thảo Nghị định thay thế Nghị định 128 đang xây dựng đối với trường hợp không khai trên tờ khai hải quan mối quan hệ đặc biệt giữa người mua và người bán theo quy định của pháp luật hải quan mà không ảnh hưởng đến trị giá hải quan cũng bị xử phạt trong cùng khung này.

Thứ hai, mức phạt từ 2 - 4 triệu đồng được áp dụng cho hành vi khai sai so với trị giá thực tế trên 10 triệu đồng đối với hàng hóa quá cảnh, chuyển khẩu, trung chuyển hoặc hàng hóa tiêu hủy, sử dụng trong khu phi thuế quan nhưng không thuộc các trường hợp được loại trừ.

Thứ ba, nếu hành vi khai sai so với trị giá thực tế trên 10 triệu đồng liên quan đến hàng hóa XNK thuộc diện miễn thuế, không chịu thuế hoặc khai sai xuất xứ hàng hóa XNK trừ trường hợp quy định tại điểm a khoản 1, khoản 2 Điều này, mức phạt sẽ tăng lên từ 3 - 5 triệu đồng.

Thứ tư, mức xử phạt từ 5 - 10 triệu đồng được áp dụng cho các hành vi nghiêm trọng hơn, như khai sai số lượng vận đơn, số hành khách, số kiện hành lý trong hồ sơ phương tiện vận tải xuất nhập cảnh, quá cảnh.

Tương tự, khai sai về lượng, tên hàng, xuất xứ hàng hóa khi đưa vào kho ngoại quan, cũng như hàng hóa đưa ra nước ngoài từ kho ngoại quan cũng nằm trong diện trên. Cuối cùng, trường hợp đã làm thủ tục hải quan nhưng không XK hoặc XK thiếu so với khai báo, mức phạt có thể từ 20 - 40 triệu đồng.

Dự thảo Nghị định thay thế Nghị định 128 nêu rõ, quy định này áp dụng đối với hàng hóa có trị giá trên 10 triệu đồng và không bao gồm hàng hóa XK là sản phẩm gia công, sản phẩm sản xuất XK, sản phẩm của DN chế xuất hoặc hàng kinh doanh tạm nhập tái xuất.

Đồng thời, quy định này không áp dụng cho các trường hợp huỷ tờ khai hải quan theo quy định hoặc tờ khai hải quan không có giá trị làm thủ tục hải quan theo quy định tại khoản 2 Điều 25 Luật Hải quan 2014. Cơ quan soạn thảo cho rằng, việc hủy tờ khai là quyền hợp pháp đã được hướng dẫn tại Thông tư 38/2015/TT-BTC và Thông tư 39/2018/TT-BTC, không được xem là hành vi VPHC.

Đặc biệt, dự thảo Nghị định thay thế Nghị định 128 cũng quy định mức xử phạt riêng đối với người khai hải quan tự phát hiện và khai bổ sung sai sót sau thời hạn quy định. Mức phạt trong trường hợp này được điều chỉnh theo từng mức độ vi phạm, dao động từ 500 nghìn - 20 triệu đồng, tương ứng với các khoản vi phạm đã được quy định trước đó.