Đại lý thuế kế toán Asia sẵn sàng cùng hộ kinh doanh chuyển đổi từ thuế khoán sang kê khai

Thưa ông, theo mô hình quản lý thuế đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh được chia thành 3 nhóm dựa trên doanh thu. Là chuyên gia tư vấn thuế, ông có thể cho biết sự khác biệt cốt lõi trong nghĩa vụ thuế và kế toán giữa các nhóm là gì?

Trước hết, phải nói rằng, việc chuyển đổi từ hộ kinh doanh "khoán" sang "kê khai" là sự chuyển dịch tích cực, giúp hộ kinh doanh làm quen với sổ sách, chứng từ, tạo nền tảng cho sự phát triển chuyên nghiệp hơn.

Đây là một bước đi thay đổi căn bản trong công tác quản lý thuế đối với nhóm hộ kinh doanh, xuất phát từ việc chuyển từ hình thức khoán sang hình thức kê khai.

Theo Đề án "Chuyển đổi mô hình và phương pháp quản lý thuế đối với hộ kinh doanh khi xóa bỏ thuế khoán" có 3 mô hình quản lý thuế đối với hộ, cá nhân kinh doanh theo doanh thu khi bỏ thuế khoán (xem bảng).

Bảng mô hình quản lý thuế với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh khi bỏ thuế khoán từ năm 2026.

Từ bảng trên cho thấy, sự khác biệt cốt lõi trong nghĩa vụ thuế và kế toán giữa Nhóm 2 và Nhóm 3 nằm ở phương pháp tính thuế thu nhập cá nhân (TNCN).

Cụ thể, Nhóm 2 tính thuế TNCN theo phương pháp trực tiếp trên doanh thu và sổ sách kế toán đơn giản hơn nhiều, trong khi Nhóm 3 tính trên thu nhập tính thuế với tỷ lệ 17% - nghĩa là 17% tính trên lợi nhuận mà lợi nhuận thì bằng doanh thu trừ đi chi phí được trừ, gần như cách tính thuế TNCN của hộ kinh doanh của Nhóm 3 giống với Luật thuế Thu nhập doanh nghiệp (Luật số 67/2025/QH15).

Có điểm lưu ý ở đây của Nhóm 3 là chi phí được trừ là chi phí phải đáp ứng đủ điều kiện theo quy định của pháp luật về thuế. Đây cũng là một khó khăn vướng mắc của hộ kinh doanh, do đó cơ quan Thuế cần tuyên truyền rõ và chi tiết hơn về chính sách chi phí được trừ này của hộ kinh doanh.

Ngoài ra khi hộ kinh doanh thuộc Nhóm 3 phải thận trọng chứng từ hóa đơn đầu vào hợp pháp, hợp lý, phục vụ cho sản xuất kinh doanh theo quy định của pháp luật.

Về thuế giá trị gia tăng (GTGT), nếu ở Nhóm 2 áp dụng đủ điều kiện sẽ được khấu trừ thuế giữa đầu ra và đầu vào, còn không đáp ứng điều kiện thì sẽ tính trên tỷ lệ % trên doanh thu thì Nhóm 3 bắt buộc phải tính thuế GTGT theo phương pháp khấu trừ đầu ra trừ cho đầu vào.

Mặt khác, chứng từ hóa đơn GTGT bán ra của cả 2 nhóm này đều phải sử dụng hóa đơn giá trị có mã của cơ quan Thuế hoặc hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền. Còn về sổ sách kế toán thì Nhóm 3 sẽ tuân thủ theo chế độ kế toán doanh nghiệp siêu nhỏ hoặc vừa.

Như vậy, đối với Nhóm 3, các quy định đã gần như tương đồng với doanh nghiệp. Vậy, tại sao không chuyển hẳn sang mô hình doanh nghiệp? Lợi ích của việc này là gì? Và khi hộ kinh doanh chuyển từ phương pháp tính trực tiếp trên doanh thu sang phương pháp khấu trừ GTGT có gặp khó khăn trong vấn đề chứng từ kế toán?

Theo quan điểm của tôi, việc không chuyển hẳn sang mô hình doanh nghiệp cho Nhóm 3 là do các yếu tố như mục đích hoạt động, cấu trúc quản lý, văn hóa tổ chức vẫn có sự khác biệt cơ bản, cho dù có sự tương đồng về quy định. Chuyển đổi sang mô hình doanh nghiệp có thể mang lại một số lợi ích như hoạt động hiệu quả hơn và khả năng tiếp cận nguồn vốn tốt hơn, nhưng cũng có thể làm mất đi bản sắc và mục tiêu phi lợi nhuận đặc thù của tổ chức.

Việc chuyển đổi từ phương pháp khoán sang phương pháp kê khai cũng giúp hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh có nhiều lợi ích, như: hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh có thể chủ động xác định doanh thu và số thuế phải nộp dựa trên kết quả kinh doanh thực tế; giúp bảo đảm công bằng và phù hợp với tình hình kinh doanh theo từng thời điểm; thực hiện kê khai thuế đầy đủ, đúng quy định giúp giảm rủi ro bị ấn định thuế, truy thu hoặc xử phạt vi phạm hành chính; xây dựng sổ sách kế toán đầy đủ, chứng từ hợp lệ giúp hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh hoạt động minh bạch và chuyên nghiệp hơn, tạo tiền đề để chuyển đổi thành doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ.

Đồng thời, nhờ có hồ sơ tài chính rõ ràng cũng dễ dàng tiếp cận với tín dụng, chuỗi cung ứng, các chính sách ưu đãi, hỗ trợ từ Nhà nước và các dự án phát triển kinh tế địa phương.

Ngoài ra, hộ kinh doanh có thể tự thực hiện xuất hóa đơn điện tử khi bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ giúp dễ dàng giao dịch với các công ty, cơ quan, tổ chức hoặc dự án lớn và nâng cao uy tín, thương hiệu với khách hàng trong môi trường kinh doanh hiện đại; được khấu trừ thuế đầu vào và được hoàn thuế nếu đáp ứng điều kiện và nộp thuế theo phương pháp kê khai không phải quyết toán thuế.

Tuy nhiên, thách thức lớn nhất hiện nay không nằm ở công nghệ hay chính sách, mà chính là việc thay đổi thói quen và tâm lý “ngại phức tạp, ngại công nghệ, ngại minh bạch” của hộ kinh doanh đã quen với hình thức “khoán” thu trong nhiều năm.

Vì thế, cơ quan Thuế cần chủ động tuyên truyền, vận động nhằm giúp hộ kinh doanh hiểu rõ lợi ích của việc chuyển sang kê khai; đẩy mạnh hỗ trợ trực tiếp, hướng dẫn chi tiết để người nộp thuế thực hiện nhanh nhất, đúng quy định.

Đại diện Công Ty TNHH Đại lý thuế kế toán Asia đang giới thiệu về những điểm cần lưu ý chính sách thuế hộ kinh doanh sau ngày 1/7/2025.

Ông có lời khuyên nào để các hộ kinh doanh chủ động tận dụng tốt các chính sách này?

Như đã nói ở trên, khi lên doanh nghiệp, hộ kinh doanh sẽ được hưởng những hỗ trợ rất lớn, đặc biệt là khi Nhà nước đã đưa ra các chính sách hỗ trợ tại Nghị quyết số 68-NQ/TW, Nghị quyết số 198/2025/QH15 cùng các Chương trình hành động theo Nghị quyết số 138/NQ-CP, Nghị quyết số 139/NQ-CP của Chính phủ về phát triển kinh tế tư nhân.

Tuy nhiên, để tận dụng tốt chính sách này, tôi cho rằng, do đây là chính sách mới, nên ngoài việc của động của các hộ, cá nhân kinh doanh, cơ quan Thuế cần thành lập bộ phận thường trực hỗ trợ hộ kinh doanh. Công chức thuế trực tiếp hướng dẫn theo kiểu “đi từng ngõ, gõ từng hộ”, “cầm tay chỉ việc” giúp hộ khoán chuyển sang kê khai, hướng dẫn chi tiết cách kê khai trên ứng dụng eTax Mobile cũng như cách lập, xuất hóa đơn điện tử.

Bên cạnh đó, cần thường xuyên tổ chức tọa đàm, hội nghị đối thoại với nội dung hướng dẫn ngắn gọn, dễ hiểu, trực tiếp tháo gỡ vướng mắc cho hộ kinh doanh. Cơ quan Thuế tỉnh cũng làm việc với các nhà tư vấn, cung cấp giải pháp hóa đơn điện tử, phần mềm kế toán để có chính sách ưu đãi về thiết bị và chi phí dịch vụ, hỗ trợ hộ kinh doanh trong giai đoạn đầu chuyển đổi, để việc chuyển đổi từ “khoán” sang “kê khai” trở nên đơn giản nhất, thuận tiện nhất và ít tốn kém nhất cho người nộp thuế.

Xin cảm ơn ông!